Dünyanın birçok üniversitesinde, geniş bir uygulama alanı bulan örnek olay yöntemi, gerçekte bir öğrenme laboratuvarı ve belirli bir problemi çözmek için çaba sarfedilen bir grup çalışmasıdır. Grup üyeleri kendi arasında tartışarak, bir taraftan, sahip olduğu bilgileri pekiştirirken; diğer taraftan, bu bilgileri teoriden uygulamaya aktarmaya çalışır. İşletme ve yönetim eğitimlerinde kullanılan örnek olay; herhangi bir işletmede belirli bir durumunun veya esas sorununun tasviri olarak tanımlanabilir. Başka bir ifadeyle örnek olay, “işletmede ortaya çıkan ve bir karara bağlanması gereken herhangi bir soruna ilişkin olayların, sebeplerinin ve bunlar üzerinde varılan yargıların sistematik bir şekilde biraraya getirilmiş hali”dir. Örnek olay yöntemi ise; genel veya özel bir işletmecilik sorununu içeren yazılı bir metnin, bir uzmanın rehberliğinde, belirli bir grup tarafından tartışılarak çözüme kavuşturulmaya çalışılması sürecidir. Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi, örnek olay yönteminin üç temel öğesi vardır; örnek olayın tasvir edildiği yazılı metin, uzman bir eğitimci ve bu olaya katılacak işletme içerisinden özel bir grup.
Eğitim programlarında en çok kullanılan yöntemlerden biri olan örnek olay, geçmişte olmuş veya halen geçerli bir işletme sorununun ya da ortamının açıklamasını içerir. Bu açıklamada bir veya daha fazla sorun yer alabilir. Bunların çeşitli şekillerde çözümlenebilmesi için gerekli kaynak ve veriler olayın içerisindedir. Eğitime katılan grup, olayın içindeki bilgi ve verileri sistematik bir şekilde inceleyerek, sorunu teşhis eder, çözümler bulur, görüşler ileri sürer ve bunları diğer üyeler karşısında savunur. Örnek olay yöntemindeki gerçek amaç, “kesin doğruyu bulmak değil, eldeki verilerle çözüm üretebilmek ve bunları farklı düşüncede olanlara karşı savunabilecek durumda olmaktır. Örnek olay yöntemindeki en önemli olaylar, stratejik yönetimi ilgilendirenlerdir. Zira, bu olaylar, işletmenin bütününe ve geleceğine yöneliktir. Stratejik yönetim eğitiminde örnek olay, gerçek işletmelerin karşılaştığı stratejik problemlerle ilgili bilgi sağlar ve bu bilgileri tartışarak, çözümler üretmeye yöneltir.
Özellikle işletme tecrübesine sahip olmayan yönetici adayları, öğrenmiş oldukları teorik bilgileri uygulama imkanına kavuşur. Örnek olaylar nasıl bir etkili strateji uzmanı olunacağı konusunda öğrenilenlerin uygulanabileceği bir laboratuvar malzemesidir. Herbir örnek olay, işletmenin gerçeklerinin ötesinde devam eden öğrenme tecrübesi için bir çerçeve oluşturur. Bir stratejik yönetim örnek olayında; işletmenin tarihi, o andaki yapısı ve sorunları, kaynak ve kabiliyetleri, güçlü ve zayıf yönleri, içinde bulunduğu sanayi dalının özellikleri, dış çevresi ve bunlarda meydan gelen değişmeler yer alır. Yani, stratejik yönetim örnek olayları, işletmelerle ilgili bilgilerin hemen hemen bütün yönlerini kapsar ve dolayısıyla geniş kapsamlı analizlere gerek duyulur. Ancak, ihtiyaç duyulan tüm bilgilerin verilmesi, hem mümkün değildir, hem de örnek olayı okunamayacak kadar uzun ve analiz edilemeyecek kadar ayrıntılı hale getirebilir. Bu tür eğitimlerde, kullanılan yaklaşım, geleneksel eğitim yöntemlerinde olduğu gibi “dinleyerek” değil, “yaparak ve tartışarak” öğrenme şeklindedir. Bilindiği gibi, geleneksel sistemde eğitimin ağırlık noktasını eğitimci oluşturur ve öğrenecek olan grup edilgen bir durumda kalır. Örnek olay yönteminde ise katılımcılar aktif bir rol alır ve tartışma yöneticisi niteliğine bürünen eğitimci de tartışmaların hedefinden sapmaması ve uygun çözümler bulunması için çaba sarfeder.
Örnek olay yönteminin işletme ve yönetim eğitimlerinde kullanılmasının amacı, bilgi aktarmak ve aşılamaktan öte, grup üyelerinin yeni durumlar ve sorunlar karşısında uygun kararları alma kabiliyetlerini geliştirmektir. Böylece, katılımcı grupların analitik düşünme özelliklerinin artırılması, gerçek işletme yaşamıyla ilgili sorunları görme ve kavrama becerisinin aşılanması, çözüm için alternatif yolları düşünme kabiliyetlerinin geliştirilmesi sağlanmış olur. Sınıf ortamındaki tartışmalarda katılımcılar bir taraftan kendi fikirlerini açıklarken; diğer taraftan, eksik yönlerini görerek öğrenirler. Şüphesiz örnek olay yönteminin beklenen sonucu doğurabilmesi için bazı şartların yerine getirilmesi gerekir. Öncelikle hazırlanan örnek olay, tartışan katılımcılar gerçek bir olayın içine çekebilecek kadar iyi tasvir edilmiş olmalıdır. Bir örnek olay metni, gerçek bir işletmenin içinde bulunduğu durumlarla ilgili bilgileri kapsamalıdır. Bu bilgilerin miktarı ve niteliği tartışılması istenen sorunla yakından ilgilidir.
Örnek olaylarda yer alan sorunlar, bir şirketin bütününü ilgilendiren nitelikte olabileceği gibi, sadece belirli bir fonksiyonunu veya sorununu da ele alabilir. Dolayısıyla bir örnek olay, işletme yönetimi eğitiminin hangi alanında yararlanılacaksa, o alan içinde incelenecek sorunlarla ilgili bazı verileri ve ipuçları içerir. Bu tür eğitimlere katılan gruplar, mutlaka belirli bir seviyede teorik bilgi ve beceriye sahip olmalı; karşılıklı olarak dinleme ve birbirlerinin düşüncelerine saygı gösterme, doğruları kabul etme ve ortak sonuca ulaşabilme olgunluğuna erişmiş bulunmalıdır. Uzman eğitimci önyargısız, açık ve objektif bir tartışma ortamı hazırlayabilmelidir.
Yönetici kendi görüş ve yargılarını belli etmeksizin, konu üzerinde bilimsel tartışmayı canlı tutarak, sorunun gerçek sebeplerinin ve ana çözüm yolunun, katılımcılar tarafından bulunmasını sağlayabilmelidir. Burada yapılan analiz ve yorumları mükemmel olduğu düşünülmeden, sadece bir örnek olarak sunulduğu hatırdan çıkarılmamalıdır. Yine bu örneğin analiz edilme yönteminin de tek ve yegane yol olduğu düşünülmemelidir. Gerçek işletme ortamında da yöneticiler, belirli bir sorunla ilgili olarak kesin kararlar vermezler. Şirket yöneticileri ve karar almada etkin olan gruplar, geçmişte olmuş örnek olayları iyi analiz etmelidir. Böylece bu tür olaylarla karşılaşıldığında, uygulanan örnek olay eğitimleri yöneticilere karar alma konusunda önemli kolaylıklar sağlayacaktır.
Kaynak : Prof. Dr. Ömer Dinçer, Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası, Beta.
Yorumlar
Yorum Gönder